zobacz sam

* * *

1. (= opuszczony) alone; sam jeden all alone; całkiem sam all alone, all by o.s.; robić coś samemu do sth o.s., do sth on one's own; iść samemu go alone; ( na imprezę) stag it, come l. go stag; zostać z kimś sam na sam get sb to o.s.; samemu podjąć decyzję decide for o.s.; chcę zostać sama I want to be alone; byłem sam w domu I was alone at home; zostaliśmy sami we were left alone.

2. (= akurat) just; w sam raz just fine l. right; to mi wystarczy w sam raz it'll be just fine; w samą porę just in time, (just) about time; ( jako komentarz) just in time!, perfect timing!; (zwł. sarkastyczny) about time!

3. ( przestrzeń) right, very; sam środek the dead center; w samym środku right in the middle; u samej góry at the very top; do samego dna to the very bottom; nad samym brzegiem rzeki at the very bank of the river; stanął pod samymi drzwiami he stood right at the doorsteps.

4. ( czas) just; do samej nocy till late in the evening; od samego rana first thing in the morning.

5. (= wyłącznie) nothing but; same kłopoty nothing but trouble; dostawać same złe stopnie get nothing but bad marks; mówić same kłamstwa/samą prawdę speak nothing but lies/the truth; podać same tylko najważniejsze fakty give nothing but the essentials.

6. ( wyjątkowość) myself (yourself etc.); mszę odprawiał sam biskup the mass was celebrated by the bishop himself.

7. ( przyczyna) mere, very; na samą myśl o tym przechodzi mnie dreszcz the very thought of it makes me shiver; od samego zapachu robi mi się niedobrze the mere smell makes me sick; wystarczy sam jej widok the mere l. very sight of her is enough.

8. (= nawet) myself (yourself etc.); zaśpiewał to tak, że nawet sam mistrz lepiej by nie mógł he sang better than the master himself.

9. ( wzmocnienie) myself (yourself etc.); sam z siebie without being asked; samo przez się by itself; to się rozumie samo przez się it goes without saying, this is obvious by itself; cel sam w sobie an end in itself; od samego początku from the very beginning; sam widzisz there you go; sam tak powiedział he said so himself; sam sobie jestem winien I can only blame myself; zobacz sam see for yourself; być pozostawionym samemu sobie be left high and dry, be left stranded; być sobie samemu panem be one's own master; dawać sobie samemu radę fend for o.s.; doświadczyć czegoś samemu experience sth at first hand; rumienić się/drżeć na samą myśl o czymś blush/tremble at the mere thought of sth; cyfry mówią same za siebie the figures speak for themselves; przychodzi mu to samo z siebie it comes natural to him; sama uroczystość zaczyna się o 9 the actual ceremony starts at 9 a.m.; tym razem przeszedłeś samego siebie you excelled l. surpassed yourself this time; zostawmy go samemu sobie let's leave him alone; kochaj mnie dla mnie samej love me for who I am.

10. (= właśnie ten) the (this, that) very, same, identical; taki sam the same, identical; taki sam co do joty mirror reflection; jeden i ten sam one and the same; tak samo jak... just as...; tak samo jak wczoraj just as yesterday; tyle samo the same amount; tym samym thus, thereby; w ten sam sposób (zareagować, odpowiedzieć) in the same way, by the same token; kubek w kubek taki sam (jak) the spitting image (of); prawie taki sam jak... much the same as...; to jedna i ta sama osoba they're one and the same person; byłem chory i ona tak samo I was ill and so was she; jesteśmy w tym samym wieku we're of the same age; mam taką samą koszulkę I have an identical T-shirt; przyjedziemy tego samego dnia we'll arrive on the same day; to ten sam mężczyzna, który ci się ukłonił it's the same man who said hello to you; to to samo miejsce, w którym byliśmy w zeszłym roku it's the same place we visited last year; wracać tą samą drogą retrace one's steps; kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada it's a case of the biter bit.

( sklep) supermarket, self-service store.

- sam to zrobiłeś? did you do it (by) yourself?

- drzwi same się zamknęły the door closed on its own

- samo się zagoi it’ll heal by itself

- samo się nie zrobi it won’t get done by itself

- musicie sami zdecydować you have to a. must decide for yourselves

- „jak samemu zbudować dom?” ‘how to build one’s own house?’

- sam z siebie of one’s own accord, without being asked

- (ona) sama z siebie nigdy nie zabiera głosu she never speaks up of her own accord a. without being asked

- nic nie dzieje się samo z siebie nothing happens by itself a. without a reason

- wszystko zawdzięczam samemu sobie I owe everything to my own efforts

- włosy jej się same kręcą her hair curls naturally

- był sam w domu he was alone a. on his own at home

- nie wolno jej samej wychodzić na ulicę she is not allowed to go out by herself a. on her own

- trudno jest żyć człowiekowi samemu it’s difficult a. hard living on your own a. living alone

- sam jeden all alone, all by oneself

- po śmierci rodziców została sama jedna when her parents died she was left on her own a. all alone

- słowo „bohater” pisze się przez sam h, nie przez ch the word ‘bohater’ is spelt with an h, not ch

- mieli same córki they had only daughters

- same nieszczęścia nas spotykają we’ve had a. met with nothing but trouble

- same zdolności nie wystarczą talent alone is not enough

- mówić prawdę, samą prawdę i tylko prawdę to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth

- w samym środku in the very centre, right in the middle

- na samym początku/końcu at the very beginning/end

- na samej górze/na samym dole at the very top/bottom, right at the top/bottom

- dom nad samym morzem a house right on the sea

- gałęzie zwisające do samej ziemi branches hanging right down to the ground

- w samo południe at midday, at high noon

- do samego rana right through to the morning

- sam sobie przeczysz you’re contradicting yourself

- sama tak powiedziała she said so herself

- sami sobie są winni they’ve only got themselves to blame

- mnie samego to zaskoczyło I was surprised myself

- samo miasto niczym szczególnym się nie wyróżnia the town itself is nothing special

- sam widzisz you can see for yourself

- sama widzisz, że to nie takie proste see, it’s not that easy

- sam zobacz see a. look for yourself

- sam powiedz you tell me

- sami powiedzcie, czy nie mam racji you tell me if a. that I’m wrong

- widziałem samego prezydenta I saw the president himself

- na samą myśl o tym chce mi się płakać the mere a. very thought of it makes me want to cry

- od samego zapachu robiło mu się niedobrze the very smell (of it) made him sick

- mamy takie same pióra we’ve got the same a. identical pens

- (on) ma taki sam kolor włosów jak jego brat his hair is the same colour as his brother’s

- twój kapelusz jest prawie taki sam jak mój your hat is practically the same as mine

- wszyscy mężczyźni są tacy sami all men are the same a. alike

- ten sam the same

- byli w tym samym wieku they were the same age

- ta sama kobieta, którą widziałem wczoraj the same woman (as a. that) I met yesterday

- Paryż jest wciąż ten sam Paris is just a. still the same

- to samo the same

- to samo dotyczy ciebie the same applies to you

- poproszę jeszcze raz to samo! (the) same again please!

- zrób to samo co wujek do the same as uncle (did)

- jeden i ten sam one and the same

- to jedna i ta sama osoba they are one and the same person

- jedno i to samo one and the same thing

- odwaga i brawura to nie jedno i to samo bravery and foolhardiness are not the same thing

- tak samo [traktować, uważać] the same

- tak samo będzie i tym razem it’ll be the same this time

- tak samo jak dwa lata temu just the same as two years ago

- są tak samo winni they are equally guilty

- zniknął tak samo nagle, jak się pojawił he vanished just as unexpectedly as he had appeared

- „muszę już iść” – „ja tak samo” ‘I’ve got to go’ – ‘me too’

- tyle samo (z policzalnymi) the same number, just as many; (z niepoliczalnymi) the same amount, just as much

- tyle samo pracowników, co rok temu the same number of a. just as many workers as last year

- tyle samo prawdy, ile kłamstwa the same amount of truth as lies

- mają tyle samo lat they’re (of) the same age

■ maleńkie sam na sam z kimś a little tête-à-tête with sb

- porozmawiać z kimś sam na sam to talk to sb one-on-one

- marzył, żeby zostać z nią sam na sam he dreamt of being alone with her

- sam nie zje i drugiemu nie da przysł. (she’s/he’s) a dog in the manger

- klimat, który sam przez się jest czynnikiem leczniczym the climate, which is itself a healing factor

- takie nastawienie jest samo przez się zrozumiałe taken by itself such an attitude is understandable

- to się rozumie samo przez się! it goes without saying!

- rozumie się samo przez się, że… that goes without saying that…

- samw sobie in itself

- dla niego praca jest celem samym w sobie work for him is an end in itself

- ten dokument sam w sobie nie stanowi dowodu in and of itself the document does not constitute evidence książk.

- tym samym in the process

- uzyskał obywatelstwo polskie, a tym samym prawo ubiegania się o to stanowisko he acquired Polish citizenship, thus a. thereby gaining the right to apply for the post

kto [ktɔ] pron

1) interrog ( w zdaniach pytajnych lub ich równoważnikach) wer

\kto to [jest]? wer ist das?

\kto tam? wer [ist] da?

\kto mówi? wer spricht, bitte?

z kim mam przyjemność? mit wem habe ich das Vergnügen [ lub die Ehre] ?

2) rel ( w zdaniach podrzędnych) wer

zobacz, \kto przyjechał schau, wer gekommen ist

ten, \kto się postara wer sich +akk bemüht

\kto ma ochotę, może pojechać wer Lust hat, kann hinfahren

3) ( osoba bliżej nieokreślona)

obojętnie \kto egal wer

byle \kto irgendwer

mało \kto kaum jemand

\kto jak \kto, ale ty na pewno zdasz ten egzamin wer wenn nicht du soll die Prüfung bestehen?

myślałby \kto! so was! ( fam)

4) komu w drogę, temu czas ( przysł) wer gehen will, muss sich auf den Weg machen, die Zeit drängt

\kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada ( przysł) wer anderen eine Grube gräbt, fällt selbst hinein ( prov)

\kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi wer nicht kommt zur rechten Zeit, der muss nehmen, was übrig bleibt, wer zu spät kommt, den bestraft das Leben

\kto pyta, nie błądzi durch Fragen wird man klug

\kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje ( przysł) Morgenstund[e] hat Gold im Mund[e] ( prov)